De collectie.
De collectie van het museum omvat circa negentig locomotieven (zeventien stoom- en ruim zeventig diesellocomotieven), tientallen wagens,
lorries, personenrijtuigen, twee draisines en smalspoortoebehoren.
Voorts is het museum in het bezit van een collectie foto's en maquettes, die tezamen met videopresentaties een indruk geven van de
toepassingen van smalspoor.
De meeste locs zijn geschikt voor de spoorwijdte van 700 mm, ook zijn er enkele locs voor de spoorwijdte van 900 mm.
Naast de vele locs afkomstig van industriële bedrijven zijn er ook enkele museumtrams, afkomstig van de Gelderse Tram: stoomlocs 13
'Silvolde' en 607 'Vrijland', rijtuig AB 48 en goederenwagen GZ 41.
Ook is goederenwagen GV 17 in de collectie opgenomen.
Van de OSM is aanwezig postbagagewagen 1.
Het Ontstaan van de collectie.
Aan het eind van de jaren zestig dreigde een groot deel van het nog in Nederland aanwezige smalspoormaterieel verloren te gaan.
Her en der door het land ontstonden verschillende initiatieven om materieel voor het nageslacht te behouden en ervoor te zorgen dat het
rijvaardig blijft.
In de Katwijkse duinen begon de Nederlandse Smalspoorweg Stichting (NSS) met publieksritten over het (bestaande) smalspoor van de
Leidsche Duinwater Maatschappij.
Hiervoor werden locomotieven verworven van bedrijven die hun smalspooractiviteiten staakten.
Ook locomotieven die als statisch object bij bedrijven stonden opgesteld, of locomotieven uit particulier bezit, werden aan de collectie
toegevoegd.
Enkele tientallen zijn gerestaureerd en in rijvaardige toestand te bewonderen.
Het museum.
Nadat in 1993 de collectie verhuisde naar de nieuwe locatie bij het Valkenburgse Meer werd in 1996 het Nationaal Smalspoormuseum
geopend.
Voor het eerst was het mogelijk om niet alleen locomotieven tentoon te stellen, maar ook aandacht te besteden aan de vele toepassingen van
smalspoor.
Het museum beschikt over een groot werkplaatsgebouw waar rollend materieel wordt gerestaureerd en onderhouden. Daarnaast is een
museumgebouw voor expositie van materieel, objecten, foto’s, etc.
Alle sporen op het terrein hebben een spoorwijdte van 700 mm.